Ngành F&B tại Việt Nam

Ngành F&B tại Việt Nam – Sàn chiến giao đồ ăn trực tuyến khốc liệt

Thời gian rất gần đây, những tín hiệu mạnh mẽ về việc bức tranh của ngành dịch vụ ăn uống được vẽ lại. Các hot key có trước gồm:

  • Order online / Đặt món trực tuyến
  • Delivery / Giao hàng trực tuyến.

Vài tháng cho đến vài tuần trở lại đây xuất hiện thêm:

  • Cloud kitchen / Bếp ẩn
  • No cash & online payment / Không tiền mặt và thanh toán trực tuyến

Ở bài viết này mình sẽ mô tả góc nhìn tổng quan ngành F&B tại việt nam hiện tại và tương lai. Về hình thái cũ, hình thái mới và những tín hiệu chuyển mình.

F&B là gì?

F&B là viết tắt của từ “Food & Beverage” (đồ ăn & đồ uống). Đây là nhóm ngành dịch vụ cung cấp đồ ăn thức uống cho mọi người trong xã hội. F&B bao gồm cả khái niệm “nhà hàng” (restaurant). Những bạn đang làm ngành nhà hàng thì cũng là đang làm F&B. Nhưng ngược lại làm trong F&B chưa chắc cứ phải mở nhà hàng nha mọi người. Chúng ta phân loại theo quy mô thì 1 quán cơm tấm vỉa hè hay một xe nước mía cũng là làm trong F&B.

Dựa vào tên của nhóm ngành này, chúng ta có thể thấy rõ nhất 2 trường phái chủ đạo đó là đồ ăn và thức uống. Tuỳ vào nguồn lực và định hướng thì mọi người có thể chọn cho mình loại sản phẩm muốn kinh doanh. Chúng ta sẽ sẽ chia ra 2 luồng tư duy chính.

F&B là gì

Nhóm người đam mê ẩm thực: 

Nhóm này thường kinh doanh tập trung vào 1 trường phái. Hoặc là thuần đồ ăn. Hoặc là đồ uống (dạng pha chế). Vì họ làm sản phẩm với mục tiêu tối ưu hoá sự hài lòng về sản phẩm. Nói đơn giản thế này, nấu ra món ăn ngon. Pha ra đồ uống ngon.

Họ làm nhiều người rung động nhất là xem như thành công. Và thường thành phần chính trong nhóm này là các Chef (bếp trưởng/đầu bếp) và các Master pha chế.

Nhóm người đam mê kinh doanh từ ẩm thực:

Nhóm này sẽ thường kết hợp đồ ăn và đồ uống trong mô hình kinh doanh. Hoặc mình sẽ khuyên làm thương mại đồ uống vìđỡ vất vả nhất. Tiền cũng vi vu hơn làm đồ ăn nhiều. Mục tiêu nhóm này là tối đa lợi nhuận và tối thiểu chi phí kèm theo tối ưu vận hành. Nói chung là tối tăm mặt mày vì đây là doanh nhân thực thụ.

Có 1 nhóm mới sinh ra trong thời đại internet. Sân chơi của họ là căn bếp nhỏ trong nhà. Welcome hội chị em nội trợ muốn thoả mãn đam mê nấu nướng. Vừa thoả mãn đam mê vừa có tiền là đây.

Xem thêm: Order Food Online, xu thế mới trong ngành F&B

Những giá trị cốt lõi trong ngành F&B:

ngành F&B tại Việt Nam

Tasty (khẩu vị): 

Tasty là trái tim bất di bất dịch của ngành. Chính nó cũng là yếu điểm của ngành cho những người kinh doanh F&B. Khẩu vị có phù hợp hay không quyết định chuyện khách hàng gắn bó với thương hiệu bền tới đâu.

Con đường ngắn nhất dẫn về trái tim một người chính là bao tử. Nghĩa đen và bóng đều chuẩn không cần chỉnh. Nhưng mà nếu đi kinh doanh F&B thì chua chát nhất vẫn là sự lệ thuộc vào bếp. Sự nặng nề khi vận hành bếp. Mọi thứ tập trung sống còn đều nằm trong bếp.

Service (dịch vụ): 

Bước qua cánh cửa bếp là một câu chuyện khác. Câu chuyện của sự vuốt ve, chăm sóc trái tim khách hàng. Để thêm vào món ăn thức uống những khẩu vị của sự hài lòng, niềm vui. Điều đó không chỉ đến từ vị giác, còn đến từ sự cảm nhận trong cách cư xử, cách phục vụ của thương hiệu.

Style (phong cách): 

Là một ngành được đánh giá như bộ môn nghệ thuật thực thụ. Từng bữa ăn đều mang theo một phong cách riêng. Một câu chuyện thể hiện cá tính của người chủ, nét văn hóa của dân tộc, ý nghĩa vô hình nhưng độc quyền.

Location (địa điểm): 

Đó là yếu tố không thể chối dù có làm online hay offline. Trải nghiệm người dùng có tối ưu hay không chính là do điều này quyết định. Từ đây đẻ ra một con số chi phí gây hoang mang cho ai bước vào ngành này.

System (hệ thống): 

Bao gồm quy trình, con người, máy móc, công nghệ. Những thứ tạo nên một sự ổn định cho mô hình kinh doanh. Điều này quyết định bán ế hay bán đông thì con thuyền vẫn tiếp tục giương buồm trên biển ra khơi.

Cuộc chiến không hồi kết trong ngành F&B việt nam

Đặt hàng trực tuyến đã – đang – và sẽ là xu thế không thể cản được của xã hội. Do đó ngành F&B tại việt nam cũng không thể đứng ngoài cuộc chơi này.

Ở Việt Nam từ những năm 2011 trở về trước là thời đại của mô hình nhà hàng truyền thống. Các phương thức đặt món từ xa chủ yếu là thông qua kênh điện thoại. Dần dần cũng trong năm đó ra đời 1 hình thái mới mà dẫn đầu là VietnamMM.com, Eat.vn, Goimon.vn, Foodpanda.vn. Thiết bị chủ yếu lúc bấy giờ là laptop, pc. Các nền tảng ứng dụng di động và thiết bị di động chưa phổ biến như bây giờ. Bên cạnh đó hành vi tiêu dùng của khách hàng trong ngành F&B vẫn chủ yếu là đến trực tiếp cửa hàng để thưởng thức ẩm thực.

VietnamMM.com/ FoodPanda

Trong những cái tên kể trên, người chiến thắng là VietnamMM.com trong giai đoạn 2011-2014. Sau khi gọi vốn thành công vài triệu đô la từ VCcorp thì Eatvn & Goimon xuống dốc không phanh để lại dấu chấm hỏi to đùng cho tất cả.

FoodPanda thì chẳng làm gì sai ngoài việc chọn thời điểm không chuẩn. Sau bao nhiêu máu me tắm rửa thị trường để xây dựng hành vi mới cho người dùng thì FoodPanda cũng chia tay khi bình minh vừa chớm.

VietnamMM.com vừa khéo léo lại vừa may mắn khi chọn đúng phân khúc khách hàng. Tập trung vào xây dựng dịch vụ khách hàng làm thế mạnh. Trở thành kẻ thắng cuộc nhưng lại chỉ muốn là ông vua trong ngôi làng nhỏ. VietnamMM.com bán được mình cho Takeaway.com. Ngỡ rằng đây sẽ là cú bật chấn động thị trường nhưng mọi chuyện lại chẳng mang lại gì đáng ghi nhận từ sau thương vụ ấy. Để rồi mãi đến tận bây giờ, sau hơn 7 năm rồi mà cái tên VietnamMM.com ở thị trường VN vẫn rất mờ nhạt. Số phận sắp tới ra sao vẫn chưa rõ từ khi bán mình lần 2 cho Baemin của HQ.

Các Next-Gen tiếp theo nối bước group F1 kể trên gồm có Foody-Now, Grab, GoViet, Lala, Lixi, Baemin… Hiện tại trên dưới 10 brand lớn nhỏ nhưng tụ lại thì có từng này bạn đang quẩy xôm nhất thị trường.

Foody / Now

Màu sắc rõ nét nhất, bài bản nhất, thuần tuý nhất phải nêu tên Foody đầu tiên. Với định hướng tầm nhìn tuyệt vời, Foody tạo dựng 1 cộng đồng trải nghiệm ẩm thực hùng hậu. Foody đã tạo ra một làn sóng định vị rõ ràng với mọi người. Foody như 1 cuốn sổ tay ẩm thực của Việt Nam. Sức ảnh hưởng của Foody là không thể phủ nhận.

Mặc dù sau này mọi giá trị cốt lõi của cộng đồng này dần biến tướng và mất dần niềm tin từ khách hàng. Để đến khi xuất hiện đứa con sinh ra đã ở gần vạch đích chính là Now.

Now được nhắc tới liền sau Foody vì hiển nhiên của cải cha mẹ để lại quá xá khủng. Với 1 cộng đồng nền tảng như Foody thì còn ai qua mặt được Now ở mảng F&B online nữa.

Thừa thế xông lên, Now thực sự trở thành anh đại của thị trường này. Tắm máu cả thị trường bằng số vốn khủng. Trải qua vài đợt cải cách từ A-Z thì đến thời điểm này Now làm rất ít lỗi sai ở góc độ của mô hình OFD (Online Food Delivery). Nhưng lỗi lầm thì mỗi người mỗi kiểu. Khi mà Foody chỉ là 1 cộng đồng thì Now lại định vị mình là đơn vị cung cấp dịch vụ vận tải món ăn, sở hữu tài xế và chỉ mang đặc tính thương mại.

Ai làm quản trị cũng hiểu với vài chục ngàn tài xế là nhân viên của công ty như vậy. Now sẽ đuối hơi với câu chuyện vận hành nội bộ. Tưởng tượng đến khi đóng BHXH thôi cũng nể lắm rồi. Đó là chưa kể Volume và GMV (Gross Merchandise Value/ Volume) ngành F&B cover cho từng ấy nhân sự là gần như bất khả thi.

Bài toán khó của Now nằm ở phần chìm của tảng băng. Data không thiếu. Cộng đồng có sẵn. Công nghệ hơi bị khủng. Hệ sinh thái hơi bị ngon. Định vị quá rõ…Dám nghĩ Now đã là ông vua trong cuộc chơi F&B online. Nhưng con tàu doanh nghiệp dù lớn dù nhỏ, dù tàu gỗ hay tàu sắt, màu nâu hay màu vàng thì cuối cùng nó vẫn là 1 con tàu. Cần phải lái được, phải bảo đảm không chìm, phải đi đúng hướng.

Quản trị doanh nghiệp luôn là câu chuyện khó của vị thuyền trưởng. Để rồi bây giờ mở app Now lên là một ma trận bao vây đủ thứ trên đời chứ không phải riêng ăn uống nữa. Có như vậy mới gánh bớt gánh nặng cho mảng F&B đang thầu vài chục ngàn nhân sự giao hàng.

Ngành F&B tại việt nam- Sàn chiến giao đồ ăn trực tuyến khốc liệt.

Grab

Và một kẻ khổng lồ khác đã xuất hiện. Đúng chất của 1 cơn bão lớn ập vào thị trường, bài bản, quy mô, chuyên nghiệp, hoành tráng. Ai cũng biết rõ tham vọng của kẻ này không chỉ là miếng bánh F&B. Nhưng rõ ràng khi bước vào game này Grab đã cắm rễ vào hệ sinh thái tiêu dùng online của người VN quá sâu.

So với Now ở góc nhìn chuyên sâu thì có lẽ Grab vẫn đi sau 1 bước. Nhưng về tổng quan các yếu tố cốt lõi như lực lượng nhân sự, thói quen tiêu dùng, độ phổ biến thương hiệu, tiền bạc,… Grab thắng ở mọi mặt trận.

Cho đến bây giờ, dù GoViet hay Lala hay bất kì ai trong lĩnh vực ngành nghề nào khi dính tới tiêu dùng trực tuyến. Ta đều thấy một tương lai khó khăn bão tố để đối đầu với con rồng xanh lá này

GoViet

GoViet, một sự xuất hiện đối trọng với Grab. Xanh đỏ song đấu hiện tại là cặp kì phùng địch thủ. Nhưng mình đang gói lại trong mảng F&B thôi nhé. GoViet khá thông minh khi biết thân biết phận, họ chọn đúng ba mảng để tập trung toàn lực vào đối đầu với Grab.

Nhờ vậy mà GoViet chưa lãnh kết cục thảm thương và cũng có cơ hội cầm cự trong ngắn hạn. Trong dài hạn thì vẫn nhìn vào tiêu chí tiền để đánh giá tương quan sức mạnh, có vẻ GoViet khó lòng đấu lại Grab.

DiaDiemAnUong. 

Lala, Lixi … những cái tên góp tên mình vào lịch sử đúng kiểu được nhắc đến là những người đã từng tham gia vào cuộc viễn chinh năm ấy. Điểm danh có mặt thôi chứ dấu ấn thì gần như không có. Lala có 1 hệ sinh thái khá đáng giá với Seedcom nhưng vẫn quyết định không dẫm chân vào sân chơi F&B dù nó quá hấp dẫn. Lixi nền tảng cũng không vừa khi là con của một cái tên đối trọng Foody năm nào, chính là DiaDiemAnUong. 

Kết:

Thôi thì mỗi người góp sức không ít thì nhiều. Mỗi cái tên đều có công tạo dựng nên hệ sinh thái ngành F&B việt nam online, xây dựng hành vi, chuẩn hóa quy trình …Điều chắc chắn ở đây là người tiêu dùng đang được hưởng lợi rất nhiều từ cuộc tranh hùng định giang sơn này.

Nguồn: Anh Thái Bá Minh